پرفسور حسین باهر در گفتگو تا توریسم پرس:
پرفسور حسين باهر بنيانگذار مكتب رفتار شناسي و مشاور در امور رفتاري
حسين باهر متولد فرودين ماه ۱۳۲۳ استاد دانشگاه، دبيركل آکادمی مدیریت ایران، عضو افتخاري يونسكو براي صلح جهاني، بنیانگذار مکتب كنش شناسي و نویسنده در زمینه رفتارشناسی، جامعه‌شناسی و مشاوره خانواده است. وي مدرک دکتری توسعه اقتصادي و فوق دكتراي فلسفه مدیریت منابع از کانادا را دارد و پيش تر قائم مقام سازمان برنامه و بودجه و معاون برنامه‌ریزی در دولت محمد علي رجايي بوده است. در حال حاضر به تدريس دوره دكتري “گردشگري مفهومي” كه خود مبتكر و طراح آن است در دانشگاه علامه اشتغال دارد و در توضيح اين رشته به ما مي گويد: گردشگري صنعت ظريفي است كه بايد در قالب فرهنگ و تمدن جايگاه واقعي خود را به دست آورد و اين امر زمان زيادي به طول خواهد انجاميد. با ايشان درخصوص وضعيت گردشگري ايران به گفت و گو نشستيم كه از شما دعوت مي كنم با ما در اين نوشتار همراه باشيد.
آقاي دكتر، ممنون كه وقت خودتان را در اختيار ما قرار داديد در ابتدا بفرماييد تعريف شما از گردشگري چيست؟
حرکت انسان، خانواده و یا گروهي از افراد از محل اقامت خود به منظور گذران اوقات فراغت، البته به شرط داشتن تامین مالی و امنیت به منظور بازدید از اماکن و افراد مختلف كه مي تواند اول بار يا به دفعات تكرار شود را گردشگري مي نامند. امروزه گردشگری انواع و اقسام فراواني را در برگرفته است از گردشگری طبیعت تا گردشگري آثار باستانی و در حال حاضر گردشگري معنوی، مفهومی و دیجیتال نيز به آن اضافه شده است.
چرا صنعت گردشگری سومین صنعت جهان پس از نفت و اتومبیل است؟
درآمد گردشگری در قياس با هزینه های آن بسیار بالا است و طبيعي است كه براي گردشگر و خدمات دهنده به گردشگر مقرون به صرفه است تا افراد با صرف هزينه هاي كم از تفریحات سالم و درآمد خوبی برخوردار شوند به عنوان مثال اگر در سال ۱۰۰ هزار نفر از تخت جمشید بازدید کنند تفاوتي با یک میلیون نفر ندارد چون فرسايشي به وجود نمی آورند و جاذبه گردشگری نيز همچنان در جای خود محفوظ است.
پس چرا صنعت گردشگري ما نسبت به ساير كشورها پيشرفت نداشته است؟
در حقیقت ما در هیچ صنعت دیگري هم چندان پیشرفتی نداشتيم، گردشگری هم یکی از آنها است. خصوصا اينكه گردشگری صنعت ظریفی است و معمولا تبلیغات کم داخل در مقابل تبلیغات فراوان خارجي قرار مي گيرد و به همين دليل گردشگري در ايران خصوصا در سه دهه اخیر با تبلیغات خارجی به ضرر كشور ما تمام شده است.
اصولا ما در تبلیغ صنعت گردشگری دچار ضعف هستيم چه راهکاری برای بهبود این قضیه پيشنهاد مي كنيد؟
باید سازمان گردشگری و سازمان های درگیر در این زمینه همکاری كنند و از طريق تامین مالی و پرداخت یارانه و تسهیلات به آژانس ها و تورهاي گردشگری از تبلیغات مفید داخلی بهره مند شوند. در حوزه تبلیغات خارجی هم باید همان قدر كه تبلیغات منفی عليه كشورمان صورت مي گيرد ما تبلیغات مثبت انجام دهيم. ضروري است كه آژانس های تبلیغاتی خارج از کشور از طریق کنسولگری ها و شركت هاي مختلف و مرتبط با حوزه عمومی و خصوصی تبلیغات مثبت در جهت معرفي آثار باستانی و ظرفيت هاي منطقه اي داشته باشند و ایران گریزی و اسلام ستیزی را که غربي ها برای ما به وجود آوردند را در عمل با دادن تضمین های لازم برای امنیت خاطر آنها محو و نابود كنيم.
با شرايط تحريمي كه در آن قرار داريم آيا مي توان به چنين چشم اندازی در آینده از سوي متوليان صنعت گردشگری متصور شد؟
بله، امكان پذير است. به نظر من یکی از راههای دور زدن تحریم ها گسترش گردشگری است چون گردشگر با پول خارجی به كشور ما مي آيد پس خرج می کند و ارزآوري دارد. یکی از راههای ارزآوری همین تبلیغ گردشگری و فراگيري امر گردشگری است تا گردشگر خارجی با پول ارز خود در ایران خرج کند چون تحریم براي ما است برای خارجی که نیست یک خارجی كه به ایران مي آيد مي خواهد پول خرج کند کسی جلوی خرج او را نمی گیرد.
چرا تا کنون نتوانسته ایم در تبلیغات جهانی و داخلی موفق باشیم و راهکار پیشنهادی شما چیست؟
مهمترین دليل اینکه متولیان امر گردشگری هنوز باورمند نیستند که گردشگری یک صنعت غیر مضر و به درد خوري است به شخصه با بعضی از مقامات بالای مملکت كه صحبت مي كنم تصور مي كنند آمدن خارجی باعث می شود که فرهنگ ما به اصطلاح دستکاری شود یا گاهی اوقات به چشم جاسوس سیاسی و دینی به این امر نظر می کنند در حالی که گردشگری مساله ای است که همانطور که ما می رویم خارج خرج می کنیم خارجی هم در داخل خرج می کند نه ما در فرهنگ آنها اثر گذار هستیم و نه آنها در فرهنگ ما اثری می گذارند مگر اینکه خودمان بخواهیم.
آیا شما با مثلث گردشگری شیراز و اصفهان و یزد موافقید که این سه تا در جهان برند هستند و گردشگران خارجی ما از وجود شهرهای دیگر اطلاعی ندارند چه راهكاري براي جلب توجه گردشگران به ساير شهرهای كشور پيش بيني مي كنيد؟
ببینید ایران کشور پهناوری است که شهرهای مختلف آن داراي آثار باستانی و جاذبه های توریستی پراکنده ای است به تبع ما بایستی که گردشگری متمرکز را اضافه کنیم به جاذبه هاي پراکنده و نياز است برای پراکندگی ها تسهیلات و تاسیسات بیشتری را محيا کنیم چون مشکل بزرگ گردشگری برای گردشگران داخلی خطوط جاده اي است یعنی اگر خودم مقصد کویر را انتخاب كنم کلی مساله دارم چه برسد به یک خارجی که يا باید سیاح يا جهانگرد چیره دست و ماهري باشد که بخواهد مثل ساليان دور در ایران مشتشرقی كند و بگردد.
پس باید گردشگری مان را متمرکز کنیم؟
برای كسب درآمد متمرکز است ولی برای معرفي جاذبه هاي گردشگري به دنيا نياز است كه آنها را تبليغ كنيم. دو خصيصه مهم تبليغات كسب درآمد و ارتقاء جايگاه اجتماعی ايران در دنيا است به طور مثال جاذبه گردشگري دانیال شوش همه کس را متحیر می كند باید آن را تبلیغ کنيم و امكانات و تسهیلات را در حوزه هاي كمتر شناخته شده گسترش دهيم.
چرا بيشتر گردشگران آلمانی و اروپایی به ایران سفر مي كنند؟
از نظر اروپایی ها ایران تنها جایی است که تقریبا دست نخورده باقي مانده است و چون خودشان همه دنیا را گشته اند تنها جاهايی که ندیده اند ايران است.
الان که در آمارها مشخص شده بیشتر اتباع عراق و افغانستان برای مسافرت به ایران می آیند و درصد اروپایی ها خیلی کمتر شده است؟
بله، به خاطر يكسري نگراني هاي امنيتي و مخاطرات احتمالي و از اين قبيل اتفاقات كه ذهن گردشگران را در اين سالها پر كردند و باز به دليل اينكه متاسفانه كار ضد ايراني در خارج از كشور برد تبليغاتي فراواني دارد و گردشگر در درجه اول سلامت جسم و سعادت روح مي خواهد بنابراين ما بايد با دادن ضمانت هاي لازم عملا ثابت كنيم ايران آن طور كه درباره اش گفته مي شود نيست.
به نظر شما اولويت اول براي جذب گردشگر در ايران چيست؟
تبليغ ايران به گردشگران و معرفي جاذبه هاي مختلف آن به صورت امروزي از طريق اينترنت و رسانه هاي بين المللي و ديجيتال و … دوم تسهيلاتي كه براي آنان محيا مي كنيم و سوم تاميناتي كه براي گردشگر آمادگي داريم بپردازيم و چهارم تضمينات شامل بيمه و تمام مسايل مختلفي كه در سطح بين المللي حمايت مي شود و در يك كلام مي توان گفت امنيت خاطر.
رقابت پذيري در گردشگري به چه معني است؟
يعني بايد با آموزش، ارتباطات بين الملل و توسعه زير ساخت ها فرهنگ پذيرش گردشگر را در كشور ايجاد كنيم تا گردشگران در شرايط مساوي با ساير كشورها ترجيح دهند به كشور ما سفر كنند.
آيا بوم گردي هاي ما توانسته موجب توسعه صنعت گردشگري شود؟
براي گردشگران داخلي بله، اما براي گردشگران خارجي فكر نمي كنم.
چرا؟
چون بوم گردي جزو علاقه مندي هاي سنتي مردمان كشورمان است و براي گردشگران خارجي با وجود مشكلات دسترسي به راه و جاده هاي ايمن فكر نمي كنم فعلا براي بوم گردي بخواهند ريسك كنند.
يعني با اين هزينه هايي كه صنعت گردشگري در بوم گردي ارايه مي دهد موافق نيستيد؟
براي گردشگر داخلي خوب است چون بيشترذات خودمان سنتي است اما چون توريست خارجي مي خواهد چيزهاي كه نديده را ببيند اينكه اصرار به مسئله بوم گردي داشته باشيم طبيعتا دبي را انتخاب مي كند كه تفريحات سنتي و امروزي را با هم دارد كوير نوردي و شتر سواري، تماشاي آسمان و چيزهاي از اين دست.
اين رقابت پذيري بايد جوري باشد كه خلاقيت و نوآوري در آن باشد؟ آيا ما خلاقيت و نوآوري در بخش گردشگري مان مثل تركيه و… انجام داده ايم؟
بطور كلي متوليان امور از يك سمت و مردم محلي ما از سمت ديگر فرهنگ پذيرش گردشگر را نداريم اصطلاحي كه ميگويند ايران مهمان نواز است اشاره به گذشته هاي دور دارد الان ديگر مصداق ندارد.
چرا اين فرهنگ مهمان نوازي را از دست داديم؟
ببينيد ۴۰ سال است كه فرهنگ ما را غير واقعي جلوه دادند يعني اينطور به ما تلقين شد كه گردشگر مي آيد يك چيزي بگيرد نه اينكه چيزي بدهد ما بايد بفهميم كه در اين رفت و آمد و حشر و نشر هم درآمد بيشتري خواهيم داشت و هم فرهنگ بالاتري پيدا خواهيم كرد و هم امنيت بين المللي به دست مي آوريم وقتي امنيت بين المللي در سطحي فراهم شود كه گردشگر بتواند بيايد ايران بنابراين يعني روابط بين المللي براي ما خيلي سيال و روان مي شود و اصولا يك تئوري كه قبلا زماني كه مسئول بودم گفتم توريسم مانع تروريسم مي شود يعني وقتي من شما را بشناسم ديگر از شما نمي ترسم، وقتي نشناسم همه جور وحشتي مي كنم كه تفنگ زير چادرش يا فشنگ زير دستش است داعش است از اين مسايل. اصولا در سطح جهاني يك علتي كه اروپايي ها اين همه برو بيا دارند براي اين كه هيچ وقت از اجماع جمعي نمي ترسند ما همه در داخل از همديگر ميترسيم و حتي حالت دفاعي از هم داريم.
