موفقیت بوم گردی در ایران مدیون تبلیغات و رضایت گردشگران است

دبیر هیأت مؤسس اقامتگاه های بوم گردی کشور:

موفقیت بوم گردی در ایران مدیون تبلیغات و رضایت گردشگران است

اکبر رضوانیان دبیر هیات مؤسس اقامتگاه‌های بوم گردی کشور و کارشناس ارشد توریسم درباره سیر تاریخی شکل گیری اقامتگاه های بوم گردی در کشور می گوید ایده ای که در سالهای ابتدایی دهه ۸۰ شکل گرفت کاملاً ساده و مطابق با تقاضا و جاذبه های پیرامونی یک اقامتگاه و بحث بازاریابی و چگونگی ارایه خدمات بود و معتقد است صرف دادن مجوز ایجاد اقامتگاه دلیل بر کارآمدی آن نیست بلکه باید ظرفیت این مقدار سنجیده شود. او که خود در سال ۸۶ به همراه همسر و خانواده در بافت قدیمی کاشان خانه ای را تملک می کند و با مرمت و بازسازی آن ساختار فعلی خانه نقلی کاشان را پایه ریزی می کند اکنون بعد از گذشت ۱۱ سال از آن زمان به دوستانی که قصد فعالیت در زمینه بوم گردی را دارند توصیه می کند که به مساله بوم گردی ساده نگاه نکنند و بر این عقیده است که ظاهر موضوع ساده است اما پایداری و ماندگاری در این عرصه بسیار مهم است. رضوانیان عقیده دارد مسایلی که جزو هویت بومی و فرهنگی ما محسوب می شود باید ابتدا خودمان به آن علاقه داشته باشیم و بدون نگاه شعاری سعی کنیم همان اعتقادات را جامه عمل بپوشانیم. وی تنها مسیر صحیح حرکت اقامتگا‌ه‌های بوم گردی در کشور را بر مبنای آموزش دانسته و تاکید می کند افزایش تعداد خانه‌های بوم‌گردی هرچند اتفاق مبارکی برای رونق صنعت گردشگری در کشور است اما بدون آموزش‌های لازم این فرم جدید با شکست مواجه خواهد شد. گفت و گو با وی را در ادامه می خوانید.

در حال حاضر چند اقامتگاه بوم گردی در کشور وجود دارد؟

آمار میراث فرهنگی از حدود ۱۱۰۰ تا ۱۱۵۰ واحد حکایت دارد ولی نکته اساسی فعالیت و نوع عملکرد اقامتگاه هاست که چه تعداد از این اقامتگاه ها فعالند چون هرمؤسسی به صرف داشتن مجوز می تواند جزو آمار قرار گرفته باشد اما نکته مهم در این میان تعداد اقامتگاه های فعال است که باید دید چه تعداد را شامل می شود.

به نظر شما اقامتگاه های فعال زیر ۱۰۰۰ خانه است؟

بله.

کدام استان ها بیشترین آمار در ساخت اقامتگاه بوم گردی را دارند؟

استان های اصفهان، فارس، کرمان، یزد و سمنان.

آیا برای ساخت اقامتگاه های بوم گردی در مناطق محروم اقدامی انجام شده است؟

در حال حاضر شاهد افزایش اقامتگاه های بوم گردی درمناطق کویری نسبت به غرب کشور هستیم و نیاز به کار بیشتر در این مناطق احساس می شود پس باید آمایش سرزمین و خانواده محور بودن را مد نظر قرار داد که براساس علاقمندی های بومی، فرهنگی و خانوادگی شکل گیرد. طبیعی است هر انسانی علاقمند فعالیت تجاری (Business) است ولی اینکه هدف اولیه، تجارت باشد امکان دارد تداوم پیدا نکند. قطعاً بخشی از گردشگری ما گردشگری فرهنگی است هر کسی که وارد مقوله بوم گردی می شود باید بداند با توجه به اقلیم و جاذبه های مکان ممکن است برخی اقامتگاه ها در بخشی از سال بدون مهمان باشد پس فعالان این حوزه باید آمادگی چنین تجربه ای را از لحاظ تجارت داشته باشد که در این موضوع آموزش اهمیت زیادی دارد یعنی همه افراد و حتی جامعه محلی باید آموزش ببیند. فعالان حوزه بوم گردی باید پیوسته بر توسعه پایدار تاکید داشته باشند همچنین در صورت فعالیت در یک جامعه محلی عدم آگاهی به جامعه محلی و محیط زیست پیرامونی ممکن است با اصول اولیه اقامتگاه بومی که قرار است هویت های بومی را حفظ کند تناقض پیدا کند.

به نظر می رسد رابطه معناداری بین حضور گردشگران و فصول سال وجود دارد؟

بله، البته بستگی به اقلیم و شرایط آب و هوایی دارد مثلاً کویر در فصل تابستان گرم است طبیعی است اقامتگاه ها تعطیل یا نیمه تعطیل است برعکس اقامتگاه های جنگلی، کوهستانی و دریایی همواره طرفداران بیشتری دارد.

در بعضی روستاها فضای قابل بازسازی برای خانه های قدیمی وجود دارد آیا نهاد یا ارگانی برای احیای این مکان ها همکاری می کند؟

تنها توصیه ای که به علاقه مندان این عرصه دارم این است که اگر به کار خودتان اعتقاد دارید اقدام کنید. بارها کلمه شاید را مثال می آورم، شاید ارگان یا نهادی در مسیر شما را حمایت کند. از ابتدا با توکل به خدا، انرژی خود وخانواده تان شروع کنید. اگر از ابتدا بخواهید خانه ای بگیرید که فلان ارگان در مرمت یا فلان بانک در پرداخت وام شما را یاری دهد اگر این همکاری ها صورت واقعی به خود نگیرد چه می کنید؟ و یا بعضاً گفته می شود اگر خانه، ثبت ملی شود در مرمت و بازسازی همکاری می­کنند اگر این همراهی محقق نشد چه می کنید؟ اما اگر این همکاری ها ساختارمند باشد خوب است ولی واقعیت امر آن است که به شکل اجرایی شاهد خیلی اتفاقات نیستیم.

آیا افرادی که مجوز اقامتگاه بوم گردی می­گیرند اطلاعی از گردشگری دارند یعنی دوره یا شرایط خاص آموزشی را برای این افراد پیش بینی کردید؟

در حال حاضر به فکر تشکیل انجمنی هستیم که در ذیل نهاد دولتی یا سازمان میراث فرهنگی تعریف شود تا صدور مجوز، آموزش، تعرفه و نظارت بر عهده این انجمن باشد هم چنین به همت سازمان میراث فرهنگی قرار است انتخابات هیات مدیره برگزار شود تا انجمن و هیات مدیره شکل گیرد. هم اکنون درآیین نامه اقامتگاه بوم گردی مسأله آموزش گنجانده شده که هرکس پیش از دریافت مجوز باید در یک دوره آموزشی شرکت کند.

پس امکان دارد افرادی با وجود داشتن مجوز اقامتگاه کویری ندانند چطور از محیط زیست و اکوسیستم آنجا محافظت کنند؟

بله، چون نهادهایی که مجوز فعالیت صادر می کنند باید چنین آموزش هایی را از قبل ارایه داده باشند به طور مثال در مجموعه خودم به هیچ وجه از ظروف یکبار مصرف استفاده نمی کنیم و به گردشگر اجازه حرکتی که به اقامتگاه بوم گردی یا جامعه محلی آسیب وارد کند را نمی دهیم همه این ها مواردی است که باید در مباحث آموزشی بیان شود.

شما اشاره کردید که کمتر از ۱۰۰۰ خانه بوم گردی فعال درکشور وجود دارد اما آقای مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی تا سال ۱۴۰۰ پیش بینی ۲۰۰۰ هزار خانه بوم گردی را دارند به نظر شما این پیش بینی تا چه اندازه می تواند عملیاتی شود؟

رسیدن به این چشم انداز نیازمند ابزار و بررسی همه جانبه است. اگر می خواهیم به این تعداد برسیم ابتدا باید ببینیم که این تعدادی که در حال فعالیت هستند با چه چالشهایی مواجه اند، هر زمانی چالش و مشکلات این تعداد حل شد امکان افزایش این تعداد وجود دارد. در اینجا بحث توریست (گردشگر خارجی) اهمیت ویژه ای پیدا می کند محدودیت هایی که در این عرصه با آن مواجه هستیم همچنین بحث یارانه هایی که در سیستم گردشگری باید به اقشار و طیف های مختلف داده شود. تصور می کنم کیفی نگاه کردن به مسأله اهمیت بیشتری دارد تا نگاه آماری به آن. آمایش سرزمین یعنی این مسئله چه میزان ظرفیت دارد و در شرایط فعلی افزایش چه تعداد اقامتگاه بوم گردی با حفظ تمام ساختارهای کشور اعم از حوزه آموزش، توسعه پایدار، رعایت حقوق جامعه محلی و محیط زیست امکان پذیر است. شما مطرح کردید اگر یک خانه قدیمی را تملک کنید آیا سیستم دولتی در مرمت شما را همراهی می کند؟ بنابراین اگر ساختار مشخص و معلوم باشد منِ معاون یا مدیر ارشد سازمان که می خواهم به فلان آمار برسم چه بهتر که اعلام کنم اگر کسی قصد دارد خانه ای را احیا کند با ساختاری مشخص و قانونی در دریافت وام، اصلاح و مرمت سازه با هزار چالش مواجه نشود، اگر این اتفاق بیفتد آرام آرام مطابق با یک چشم انداز چندین ساله به آماری که همه شناسنامه مشخص دارند و اینکه چه تعداد مهمان این اقامتگاه ها در طول سال دارند دست پیدا خواهیم کرد و به عنوان نماد حافظان هویت بومی شناخته خواهیم شد.

در آخر اینکه، مشخصه خانه بوم گردی غذای محلی و آرامش و زیبایی است چه راهکاری برای تبلیغات و جذب توریست در این زمینه انجام شده است؟

اقامتگاه بوم گردی در واقع بافت های تاریخی، مناطق روستایی و طبیعی است. اگر رضایت مهمان در یک خانه بومی فراهم شود مهمترین عامل تبلیغاتی است توریست خارجی با خود توریست می آورد و گردشگر ایرانی با خود مهمان ایرانی می آورد مهمترین بخش تبلیغاتی این موضوع رضایت مهمان است و در درجه بعد ارتباط خوشه ای است که بین تمام اقامتگاه های بوم گردی به وجود می آید به طور مثال من مهمانم را به دیگر مراکز اقامتی معرفی می کنم. مسأله بعد ارتباط با وب سایت ها و مجموعه های گردشگری الکترونیک است که باید با این سیستم ها آشنایی داشته باشیم تا بتوانیم از مجموعه فضای دیجیتال و فضای اینترنتی خوب بهره برداری کنیم و در آخر خواندن کتاب های تخصصی گردشگری در جهان از جمله عواملی است که در بحث بازاریابی گردشگری بسیار حائز اهمیت است.