موزه‌های اردبیل به‌عنوان موزه برتر کشور شناخته شدند
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل، در روز جهانی موزه‌ها و همزمان با هفته میراث فرهنگی، موزه‌های این استان به‌عنوان موزه برتر کشور شناخته شدند.
نادر فلاحی در این رابطه گفت: «بر اساس اعلام ایکوم موزه‌های تحت پوشش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل بر اساس عملکرد سال ۱۳۹۷ در ۸ شاخص به عنوان موزه برتر یا موزه دوم کشور معرفی شدند.»
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در ادامه اظهار داشت: «موزه چینی خانه مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی در دو شاخص رتبه نخست را کسب کرد. هم‌چنین موزه باستان‌شناسی در سه شاخص رتبه دوم و موزه مردم‌شناسی اردبیل نیز در دو شاخص رتبه دوم را کسب کردند.»
او با اشاره به این‌که موزه مردم‌شناسی خلخال نیز در یک شاخص رتبه دوم کشور را کسب نمود و مورد تقدیر قرار گرفت، افزود: «عمارت شهرداری اردبیل نیز در شاخص گردآوری رتبه نخست و در شاخص توسعه مدیریت رتبه دوم را کسب نمود و به عنوان موزه برتر کشور مورد تقدیر قرار گرفت»
** موزه چینی خانه
چینی خانه یکی از زیباترین تالارهای دوران شاه عباس صفوی در اردبیل است که بیش از ۴۰۰ سال پیش توسط شیخ‌بهایی طراحی شده است. این تالار در قسمت شرقی قندیل خانه یارواق اصلی مجموعه شیخ صفی‌الدین قرار دارد که دارای چهار شاه‌نشین و طاق‌نماهای زیبا و نفیس از مقرنس گچی است، نقاشی‌ها، طلاکاری‌ها و هماهنگی رنگ‌ها با سطوح مقرنس از اسلیم‌ها و گل‌های زیبا شاهکاری به وجود آورده است که هر بیننده‌ای را به شگفت و حیرت وا می‌دارد. بنای این تالار از استحکام فوق‌العاده‌ای برخوردار است که حتی وقوع زلزله‌ای به قدرت ۲/۷ ریشتر اثری در آن نداشته. چینی خانه ۱۲۵۶ محفظه دارد که در همه آن‌ها چینی‌های اهدایی امپراتور چین به شاه عباس به مناسبت احیای جاده ابریشم و چینی‌هایی که از طرف دولت ایران به کشور چین سفارش شده بود، قرار داشته است. ظروف چینی پس از رسیدن به ایران توسط هنرمندان حکاک در اصفهان به مهر«بنده شاه ولایت عباس» ممهور شده و به اردبیل فرستاده می‌شد و در محفظه‌های تالار چینی خانه قرار می‌گرفت.
** منزل وکیل‌الرعایا
منزل وکیل‌الرعایا مربوط به دوره قاجار است. اين خانه قديمى در محله طوى (طاوار) اردبيل ساخته شده است. بنا شامل حياط‌هاى متعدد، ساختمان مرکزى و واحدهاى اندرونى است که در طراحى آن، تالار مرکزى به واحدهاى جنبى آن اشراف دارد. سر در اصلى ساختمان که داراى تاق‌نما با آجر و بندکشى منتظم بود، هنگام تعريض کوچه «طوی» به خواست شهردارى تخريب شد. در سمت غربى حياط بيرونى نيز، ايوان و يک تالار زيبا قرار گرفته و اين تالار روى زيرزمينى با سقف آجر ضربى بسيار زيبا و پرکار به ابعاد ۵۰×۴/۱۰ متر استوار شده و ضلع شرقى تالار مشرف به حياط است. روبروى ايوان، ستون‌هاى چوبى با اندودى از گچ، روى پايه‌‌‌هاى سنگى قرار گرفته و داخل تالار، داراى تاق‌نما با مقرنس‌هاى گچى است که نوعى آيينه‌بندى ظريف آن را پوشانده و در مجموع، عمارت وکيل‌الرعايا داراى ارزش تاريخى و هنرى است که متأسفانه پس از فوت هاشم‌خان وکيلى که آخرين فرد مقتدر خاندان وکيل‌الرعايا بود، چندان توجهى به حفظ اين بناى قديمى نشد و ساختمان، با خطر تخريب و انهدام روبرو شده است.
** مقبره شاه اسماعیل اول صفوی
مقبره شاه اسماعیل اول صفوی، بنای كوچك مربع شكل با گنبد روپوش آجری است، سقف این گنبد با نقاشی‌های طلایی تزئین شده و یك صندوق خاتم‌كاری مرصع نفیس بر روی مرقد نهاده شده كه از شاهكارهای هنری بسیار ارزشمند دوران صفوی است. كف و ازاره مقبره شاه اسماعیل با كاشی گلدار و بالای آن با كاشی آبی زرنگار پوشیده شده و بالای آن‌ها یك ردیف حاشیه اسلیمی ماری و گل‌های ظریف شاه‌عباسی شده و بالاتر از آن، كتیبه‌ای سرتاسری با خط ثلث زیبا در متن مشكی گچ‌بری شده است. بالای آن دو ردیف، حاشیه‌ای دیگر با اسلیمی خرطوم فیلی و توریقی نقاشی شده و بالاتر از این حاشیه نیز، فیل‌گوش‌ها و آویزهای سقف آغاز می‌شود كه به گونه‌ای بسیار زیبا در متن مشكی نقاشی و طلاكاری شده است. شاه اسماعیل صفوی در ۸۶۶ هجری شمسی در اردبیل دیده به جهان گشود. پدرش شیخ حیدر به همراه مریدان خود که به دلیل بر سر داشتن کلاه قرمز رنگ قزلباش (سرخ سر) خوانده می شدند به عنوان جهاد با مسیحیان چرکس به نواحی قفقاز رفتند. شاه اسماعیل در اولین اقدام مهم خود، در شهر تبریز مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی دولت و مملکت صفوی اعلام نمود. نکته جالب این است که در آن هنگام اکثریت مردم تبریز سنی مذهب بودند.
** بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از دیدنی‌ترین مکان‌های ایران است که در محله عالی‌قاپو اردبیل واقع شده است و در نوع خود یک شاهکار به حساب می‌آید که از لحاظ وسعت و بداعت همتا ندارد. بقعه شیخ صفی‌الدین در اوایل قرن ۱۶ تا اواخر قرن ۱۸ میلادی ساخته شده است. این مکان ارزشمند و تاریخی در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این مکان با استفاده از معماری سنتی ایرانی و به کارگیری حداکثر فضای در دسترس ساخته شده و انواع قسمت‌ها از قبیل کتابخانه، مسجد، مدرسه، مخزن، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و چندین دفتر اداری در آن جای داده شده است. آرامگاه شیخ صفی‌الدین از ارزشمندترین جاهای دیدنی اردبیل است که بزرگ‌ترین، کامل‌ترین و برجسته‌ترین خانگاه به شمار می‌رود. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده‌اند. این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی بوده و قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.
** سنگ‌نبشته ساسانی
سنگ‌نبشته ساسانی در یکی از دره‌های رودخانه خیاو چای معروف به نوروز یاماجی در حدود ۱۵۰ متری ضلع شمال‌غربی کهنه قلعه (کهنه قالا) و۱۰۰ مترى شرق ميدان اصلى مشگين شهر و در درون باغ نوروز قرار دارد. این سنگ نبشته به شماره ۶۱۹ به ثبت آثار ملی رسیده است. این کتیبه در محل به «سوروشکن داشی» معروف است. سنگ نبشته ساسانی مشگین شهر به ابعاد ۱/۱۰ سانتی متر و ۲/۳۰ سانتی متر به خط پهلوی ساسانی بوده که در ماه ۷ سال ۲۷ سلطنت شاپور دوم ساسانی یعنی به سال ۳۳۷ میلادی به امر نرس هرمزد نام شهردار یا والی این نواحی نوشته شده و به‌طور کلی متن کتیبه حاکی از تاریخ بنای قلعه و نام بانی آن و شامل اندرزی است بر بزرگان و فرمان‌روایان. کتیبه ساسانی دارای دو ستون و مشتمل بر ۱۵ سطر در سمت چپ و ۶ سطر در سمت راست است که در قسمت بالا علائمی به صورت دو زاویه حاد که هر ضلع آن عمود بر راس خود دارد، دیده می‌شود. این کتيبه که مربوط به زمان سلطنت شاپور دوم ساسانى است و از سه بخش تشکيل شده: سطر اول تا سطر سوم، تاريخ آن است. اين کتيبه به تاريخ ماه هفتم سال بيست و هشت سلطنت شاپور دوم ساسانى يعنى ۲۶۷ سال قبل از هجرت است.
** حمام شيخ یا موزه صنایع دستی اردبيل
حمام شيخ یا موزه صنایع دستی اردبيل، در کوى عالى قاپوى اين شهر واقع شده است و مورد استفاده قرار مى‌گيرد. در ورودى آن ساده، ولى داراى هشتى بسيار زيبا با گنبدى کروى است. زير گنبد، ۱۶ عدد آويز ساخته شده که در حدفاصل گنبد و هشت تاق‌نماى سکودار است. رختکن حمام داراى چهار رواق بوده و به همين اندازه ستون هشت ضلعى دارد که تاق‌هاى جناغى مختلف بلند و کوتاه روى آن‌ها قرار دارد. نيم‌گنبد رواق‌ها بر تاق‌نماها استقرار يافته و همه ديوارها و سقف پوشيده از نقاشى‌هاى تزئينى مختلف بود که در حال حاضر به علت سفيدکارى از بين رفته است. از اين تزئينات، فقط در گوشه جنوبى، زير گنبد کوچک کنج رختکن، نقاشى‌هايى از گل و بوته و برگ اسليمى ساده باقى مانده و قدمت این حمام تاریخی را مربوط به اواخر دوره صفویه است. این بنای تاریخی در سال ۸۵ تا ۸۸ از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان مرمت شده و در حال حاضر این بنا سالم بوده و به لحاظ ایستایی مشکل خاصی ندارد.
منبع:میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری اردبیل
