مند گناباد نماد تمدنی چند هزار سال در فهرست ملی

به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی ابوالفضل مکرمی‌فر با بیان این مطلب افزود:  جلسه شورای انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنايع‌دستی با حضور مسئولان شهرستان گناباد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد و تقاضای ملی شدن روستای مند گناباد بررسی و تصویب شد.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: در روستای مند بیش از ۵۴ کارگاه شناسه‌دار سفالگری وجود دارد که دراین کارگاه‌ها بیش از ۱۴۰ نفر به صورت مستقیم و بیش از۵۰۰ نفر به صورت غیرمستقیم در رشته‌های سفالگری، سفال رولعابی، طراحی و نقاشی روی سفال، کاشی لعابی، کاشی هفت‌رنگ، پارچه بافی، گلیم بافی فعالیت دارند، هم‌چنین در چند سال اخیر برخی در رشته مینا کاری نیز مشغول فعالیت شده‌اند.

او تعداد پیشکسوتان سفال مند گناباد را ۴۲ نفر اعلام کرد و اظهار کرد:  ۱۴۰ صنعتگر فعال در رشته سفال در ۱۴ کارگاه بزرگ و ۱۱ کارگاه کوچک فعالیت می‌کنند.

مکرمی‌فر تصریح کرد: بازارچه‎های دائمی یکی از روش‌های معرفی و عرضه محصولات صنایع دستی است که برای فروش سفال مند گناباد یک بازارچه دائمی صنایع دستی  واقع در سه راهی مند و و حدود چهار نمایشگاه فصلی قنات قصبه، روستای هدف گردشگری ریاب، بیلند و باغ آسیا  در شهرستان گناباد فعال است.

او یادآور شد:  علاوه بر بازارچه‌ها و نمایشگاه‌های فصلی تعداد ۱۸ فروشگاه صنایع¬دستی در شهرستان گناباد سفال مند را به فروش می‌رسانند.

او افزود: سفال مند گناباد در عرصه نمایشگاه ها نیز فعال بوده و در ۳۴ نمایشگاه داخلی و ۵ نمایشگاه خارجی حضور داشته است.

مکرمی‌فر درباره صادرات سفال مند اظهار کرد: این محصول بیشتر به کشور های افغانستان و پاکستان بوده و سفالگران روستای مندگناباد تا کنون در نمایشگاههای کشورهای همسایه همچون افغانستان، پاکستان و عراق شرکت کرده‌اند.

 مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی درباره اقدامات انجام شده در راستای توسعه و ترویج سفال مند گناباد گفت: المان‌ها و تابلوهای تبلیغاتی مختلف از هنر سفالگری در میادین اصلی شهر گناباد نصب شده و طرح مطالعاتی بازارچه سفال و صنایع دستی این شهرستان در حال اقدام است.

مکرمی‌فر افزود: طراحي ونمونه سازي ۵ محصول، تدوین پرونده مهراصالت ملي، یک نشان مرغوبيت بين¬المللي، تهیه دو پرونده تدوين استانداردملي و توليد ۴۵ دقیقه فيلم آموزشي از دیگر اقدامات در زمینه توسعه و ترویج است.

او ادامه داد: در شهرستان گناباد انجمن های مردم نهاد  هم‌چون انجمن‌های میراث فرهنگی، سرای گناباد در زمینه صنایع دستی فعال‌اند و در نمایشگاه‌های مختلف برای معرفی صنایع دستی شهرستان به خصوص سفال حضوری فعال دارند.

او با اشاره به قدمت و تاریخچه سفال سازی وسفالگری درگناباد  اظهار کرد: بررسی های باستان شناسی در گناباد نشان داده که حداقل از هزاره سوم پیش از میلاد سفالگری در این منطقه رواج داشته است. کارگاههای سفالگری گناباد از آن تاریخ تا زمان حاضر توانسته‌اند به فعالیت های خود ادامه دهند.

مکرمی‌فر تصریح کرد: سفالهای پراکنده محوطه های باستانی و جمع آوری شده ازلایه های تمدنی به دنبال حفاری‌های باستان شناسی تا اواخر دوران صفویه، همانند سفالهای دیگر محوطه ها و زیستگاه‌های خراسان بوده و وجه مشخصی ندارند؛ اما از اوایل قرن دوازدهم هجری نوعی سفال جدید با ویژگی‌های خاص در گناباد ظاهر شده که درکارگاههای متعدد روستای مند (Mend) واقع در حاشیه شمالی شهر گناباد ساخته می شود كه آن رابه نام «سفال مند» مي شناسند.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: سفال «مند» از نظر ترکیب مواد، فرم و تزیین همانند سفال میبد یزد و اصطهبان فارس و حاکی از همبستگی فرهنگی و هنری آن دو منطقه با گناباد است. این احتمال را نمی توان نادیده گرفت که هنر سفالگری مند گناباد از یزد به این دیار آمده باشد.

مکرمی فر تصریح کرد:  مرحوم دکتر عباس زمانی به نقل از ریش سفیدان محلی نوشته که «ده کنونی مند در حدود ۲۸۰ سال قبل ایجاد شده و مقارن تشکیل آبادی فعلی شخصی به نام «ابوعلی کلاه لته پاچوبه» از هرات و به احتمال ضعیف از فردوس وارد شده و کارگاه سفالسازی دایر کرده و رفته، و سایر ساکنان مند این هنر را از او فرا گرفته و تاکنون ادامه داده اند». اما تا آنجا که بررسی محوطه های باستانی فردوس و مطالعه سفالینه محوطه های باستانی اطراف هرات و نقاط مرزی شرق خراسان نشان داده است سفالی از نوع سفال مند در‌آن مکان ها مشاهده نشده است. در صورتی که سفالهای شهرضا در اصفهان و میبد در یزد چنان شباهتی با سفال مند گناباد دارند که تشخیص آنها از هم مشکل است. ظروف سفالی شهرضا با خاک سفید ساخته شده یا دارای لعاب آبی و فیروزه ای یکرنگ است یا دارای نقشهایی به رنگ سیاه به صورت خطوط و طرحهایی ظریف شامل گل و برگ و تصویر ماهی و پرنده و حیوانات دیگر که تمام سطح ظروف را می پوشاند و روی نقوش با لعاب شفاف پوشانده می شود.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی یادآور شد: پیش از این روستا بسک تربت حیدریه به عنوان روستای ملی صنایع دستی در رشته ابریشم کشی انتخاب شده بود و مند گناباد دومین روستای ملی صنایع دستی استان خراسان رضوی است.