دوچاپی آیینی ماندگار در سیستان و بلوچستان
دوچاپی نوعی موسیقی و حرکات موزون سنتی آیینی در استان سیستان و
بلوچستان است که از گذشته های دور تاکنون در مناسبت های مختلف به
ویژه جشن های شادی رواج داشته و در هنگام اجرا در برنامه های عمومی
افراد از طبقات مختلف اجتماعی بدون در نظر گرفتن جایگاه و مقام و شغل در
آن شرکت می‌کنند و می‌توان از آن به‌عنوان آیینی همگانی تعبیر کرد که نوعی
همبستگی فرهنگی و اجتماعی ایجاد می کند.
اجرای این برنامه شاد سنتی که بیشتر در مناطق شرقی و جنوبی سیستان
و بلوچستان رواج دارد همواره مورد استقبال عامه مردم بومی و غیر بومی
می شود به طوری هنگام اجرای این موسیقی سنتی در شبهای فرهنگی یا
هفته فرهنگی استان در تهران توجه شمار زیادی از مردم را به خود جلب کرده
و در چندین نوبت خواستار اجرای مجدد آن شده اند.
کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سراوان گفت: رقص و
موسیقی دوچاپی از هنرهای اصیل و مهم مردم سیستان و بلوچستان به
ویژه قوم بلوچ است که بیشتر در مناطق شرقی و جنوبی استان رواج دارد.
محمد صدیق دهواری با تشریح این هنر سنتی اظهار داشت: گروه دو چاپی
متشکل از تعداد زیادی افراد مختلف با طبقات اجتماعی متفاوت است که در
هنگام اجرا با یکدیگر مشارکت دارند و معمولاً تعدادشان متغیر است و ۲ نفر
دهلی (طبل‌زن) به همراه یک نفر نوازنده سرنا آنان را همراهی می‌کنند.
وی افزود: هم‌اکنون به دلیل کمبود نوازنده سرنا بجای آن در برخی اجراها
دونلی نواخته می‌شود.
کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سراوان اظهار داشت:
در ابتدای اجرای این مراسم با نواختن سرنا افراد نیم دایره یا دایره تشکیل
داده و همراه با آهنگ خاصی حرکات موزون خود را آغاز می کنند و رفته رفته
طبال با زدن بر طبل بزرگ که مارساز گفته می‌شود به کمک سرنا زن یا دونلی
نواز می رود و پس از آن تیمبوکی نوازنده طبل کوچکتر با کوبیدن بر طبل با ریتم
خاصی آنان را همراهی کرده و افراد شرکت کننده در دایره را به وجد می آورند.
دهواری اضافه کرد: با حرکات هماهنگ بین سرنا و طبل های کوچک و بزرگ
حرکات منظم کف زدن و چرخش توسط گروه آغاز می‌شود و این حرکات آن‌قدر
منظم می‌شود تا دو به دو رو به روی هم قرار گیرند و دست‌ها را بر هم می زنند.
وی گفت: در رقص دوچاپی اندک اندک ریتم ملایم این حرکات تند می‌شود و
هنگامی‌که ریتم تندتر شد چهار چاپی شکل می گیرد و در این بین گاهی به
حالت نشسته با سرعت زیاد کوبیدن بر دست نیز انجام می‌گیرد که به آن
نندوکی گفته می شود.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سراوان ادامه داد: در
این هنگام نوازنده دهل به وجد آمده و دایره‌وار به دور خود می‌چرخد و ریتم
آهنگ نیز تندتر و تندتر می شود.
وی گفت: این هنر که علاوه بر ایجاد نشاط، ورزش نیز محسوب می شود در
منطقه بلوچستان با سابقه طولانی همچنان تداوم دارد و شرکت در آن بدون
محدودیت سنی و جایگاه و شغل افراد بلامانع است.
استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه سیستان در شمال و بلوچستان
در منطقه شرق و جنوب تشکیل شده و دارای فرهنگ غنی و اصیل ایرانی
اسلامی است و مردم این دیار آداب و سنن نیاکان خود را به خوبی حفظ
کرده اند که از آن جمله رقص و موسیقی دوچاپی در منطقه بلوچستان
و رقص شمشیر و چوب در منطقه سیستان است و اجرای این هنر سنتی چه
در داخل و چه در خارج از استان علاقه مندان بی شماری را جذب کرده است.
