ثبت ملی کوره آجر پزی قیاسی مشهد ابلاغ شد
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی از ثبت ملی کوره آجر پزی قیاسی مشهد به شماره ۳۲۸۴۲ و ابلاغ آن به استان خبر داد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی ابوالفضل مکرمی‌فر امروز پنج‌شنبه ۵ تیرماه ۱۳۹۹ با اعلام این خبر افزود: ساختمان کوره آجر پزی قیاسی از جمله کوره های آجر پزی ساخته شده در دهه ۱۳۴۰ مشهد در شمال شهر مشهد است.»
او ادامه داد: «در مجاورت این کوره، چندین کوره آجر پزی دیگر ساخته شده که همگی پس از گسترش مجدد مشهد در دهه ۱۳۳۰ ومحدودیت های زیست محیطی برای ادامه کار کوره های واقع در داخل شهر در اواخر دهه ۱۳۴۰ در این محدوده ساخته شده است.»
مکرمی فر گفت: «این کوره از زمان ساخت تا حدود سالهای ۱۳۸۰ مورد بهره برداری قرارداشته است اما در سالهای اخیر و به واسطه محدودیت‌های زیست محیطی و همچنین ورود کوره‌های ماشینی، متروک وبدون استفاده رها شده اند،متاسفانه متروک شدن این آثار معضلات متعدد اجتماعی در محل ایجاد کرده به طوری که به عنوان یک معضل، محلی برای حضور افراد متفرقه وبروز ناهنجاری‌ها در منطقه شده است که در این خصوص ،شهرداری می تواند با تبدیل این عناصر هویتی شهر به مراکز فرهنگی و موزه ،از آنها در راستای افزایش ظرفیت های گردشگری شهری استفاده مفید نماید.»
او درباره ويژگي‌های خاص این اثر اظهار کرد: «آجر و خشت به عنوان مهمترین عناصر معماری ایرانی در پیشینه معماری ما نقش ویژه ای دارد، مطالعات معماری در ایران نشان می دهد که کوره های آجر پزی از هزاره‌های قبل از میلاد تا کنون فرم‌ها و فن آوری های مختلفی را در بر می‌گرفته اند، کوره های سرپوشیده مکشوفه در شهر کهن نیشابور، کوره های فضای باز در پیرامون شهرهای خراسان دراواخر دوران قاجار و کوره های ساخته شده با دود کش های بسیار بلند از نمونه های قابل بررسی هستند.»
مکرمی‌فر گفت: «این کوره ها به عنوان شواهد قابل مشاهده از ورود کشور به دوران صنعتی و پیدایش و رشد و توسعه دوران شهرنشینی نوین مطرح می شود، فن آوری وارداتی این نوع ساختمان سازی از اروپا بوده اما در این مورد معمار از تلفیق آن فن آوری با هنر زیبای معماری ایران در ساخت مناره یا میل های بلند مذهبی کتیبه دار یا آجر کاری شده در این سازه، به تداوم هنر معماری بومی در معماری معاصر ما دست یافته است.»
هم چنین محمود طغرایی مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی در این باره گفت: «در بدنه میل یا دود کش کوره روی یک سنگ مرمری، پس از درج آیه مقدس ان یکاد الذین… به نام مالک کوره اشاره شده وعنوان «کوره آجر فشاری اسماعیل قیاسی» درج شده است.
او افزود: «ساختمان کوره‌های آجرپزی قدیمی شهر مشهد که تعداد آنها به ۹ عدد می رسد، شامل دو بخش کلی هستند، بخش کوره وبخش میل یا دودکش.
میل ها یا دودکش های کوره ارتفاعی بین۵۰ تا۶۰ متر دارند که از مسافت های دور قابل مشاهده هستند.»
طغرایی تصریح کرد: «بخش اصلی کوره شامل یک فضای سرپوشیده دالان مانند است که عمده آنها با پلان بیضی شکل به طول ۹۰ متر وعرض ۲۵ متر وارتفاع متوسط ۲ونیم متر به صورت چندین ریزفضا، مکانی برای چیدن خشت های خام وحرارت دادن آن‌هاست که بوسیله باز شوهای کوچکی از بیرون امکان انتقال وخروج خشت ها را ممکن می نماید.یک فضای کم عرض در وسط این فضا نیز تعبیه شده که صرفا برای رساندن هوا ومدیریت تقسیم آن در ریزفضاهای داخلی است.»
طغرایی با بیان این که سوخت بیشتر کوره‌ها نفت کوره یا مازوت بوده از طریق دریچه هایی از روی بام این سازه به داخل ریخته می شده است، افزود: «بدنه این سازه بواسطه عایق بودن از خشت خام ساخته شده است.بدنه داخلی سازه بواسطه حرارت زیاد معمولا به پوسته سختی تبدیل شده وبدنه بیرونی آن همچنان خشت خام باقی می ماند.»
او گفت: «بخش میل یا دودکش کوره یک سازه آجری استوانه ای شکل است که در پایین حدود ۱۰ متر قطر دارد. قطر دهانه داخلی این استوانه که محل مکش دود و هدایت آن به بالاست ،حدود ۷ متر قطر دارد.ارتفاع این سازه حدود ۵۰ متر برآورد گردیده است.قطر دهانه بالایی این کوره نیز در حدود دو متر برآورد می شود.»
طغرایی تصریح کرد: «نمای ساقه میل این کوره با آجر چینی های انجام داده شده به چند قسمت تقسیم شده است.بخش پایینی از پایین تا زیر قسمت سنگ کتیبه است. بالای این بخش تا زیر کتیبه آجری یا الله یا الله است.قسمت بعدی یا تاج میل نیز با نوعی آجر چینی شباهت زیادی به مقرنس چینی آجری پیدا نموده است.»
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی اظهار کرد: «بخش کوره با بخش میل یا دودکش از طریق یک مجرا ودر فاصله ۷ متری جنوب به آن متصل هستند.این مجرا با قطر ۷۰ سانتی متر مسیر حرکت دود از داخل کوره به سمت دودکش وخروج ازآن است.»
کوره آجر پزی قیاسی مشهد در استان خراسان،شهرستان خراسان،بخش مرکزی وحاشیه شمال شهر مشهد،ابتدای جاده کلات،مجاورت شرق روستای گرجی قرار گرفته است.
منبع:اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی
مطالب دیگر در حوزه میراث فرهنگی‌ها را در توریسم پرس دنبال کنید
